Dagboek van Anne Frank

Sommige levensverhalen duren 80 of 90 jaar. Dat van Anne Frank is teruggebracht tot slechts 15 jaar. Een tienermeisje dat zich twee lange jaren moest verstoppen in het hart van Amsterdam, om uiteindelijk om te komen in een concentratiekamp toen de oorlog ten einde liep. Door haar verhaal kreeg de tragedie van de Holocaust een menselijk gezicht - een gezicht dat over de hele wereld weerklank heeft gevonden.

Het dagboek van Anne Frank is vertaald in 70 talen en bewerkt tot talloze toneelstukken en fictiefilms. Deze memoires die het hart van miljoenen mensen heeft geraakt, kregen een extra dimensie door de 20e-eeuwse Joodse componist Grigori Frid, die de enige opera schreef op de originele tekst van Annes dagboek.

Grigori Frid: "In 1960 las ik Het dagboek van Anne Frank voor het eerst en was diep ontroerd. Toen ik het later herlas, realiseerde ik me dat ik iets ongelooflijk krachtigs was tegengekomen dat bijna klaar was om als opera te worden geënsceneerd. Mijn libretto blijft trouw aan het originele dagboek. Nadat ik onvermoeibaar aan de tekst had gewerkt, begon ik met het componeren van de muziek. Het resultaat was een monodrama, dat eigenlijk de monoloog van Anne is".

In tegenstelling tot zijn heldin leefde Grigori Frid (1915-2012) een lang leven. Zijn nalatenschap omvat, naast symfonie- en kamermuziekwerken, twee mono-opera's, beide met een "Nederlands" thema: Brieven van Gogh en Het dagboek van Anne Frank. De tweede werd geschreven door de Joodse componist naar het dagboek van het Joodse meisje tijdens de jaren van stagnatie onder Brezjnev en staatsantisemitisme in de USSR. Zoals de componist zelf herinnerde toen hij The Diary schreef in 1969, had hij geen hoop dat de opera zou worden opgevoerd in de Sovjet-Unie, terwijl aan het eind van de jaren 1960 de diplomatieke betrekkingen tussen de Sovjet-Unie en Israël werden verbroken en Joden uit de Sovjet-Unie op grote schaal werden gerepatrieerd. De première (in een concertversie met pianobegeleiding) vond pas plaats in 1972, in het Moskouse Huis van Componisten. De opera won echter ongewone populariteit in de VS, kreeg een vaste plaats in het repertoire van theaters en concertzalen in Duitsland en werd opgevoerd in Oostenrijk, Zweden, Ierland, Tsjecho-Slowakije, Slovenië en ook Nederland. Rond de eeuwwisseling noteerde de Operabase Het dagboek van Anne Frank van Grigori Frid als 's werelds meest uitgevoerde opera van een hedendaagse componist.

De componist veranderde geen woord aan het dagboek, maar comprimeerde het tot eenentwintig korte episodes, gegroepeerd in vier scènes. De muziek, die de spontane - bijna "kinderlijke" - tekst volgt, brengt de emotionele toestanden van de heldin over, van vreugde tot wanhoop, haar vrije geest en morele kracht en zelfs haar tienerhumor. Het dagboek bevat ook diepe gedachten in de geest van een roman over opgroeien, overpeinzingen over de eerste opkomende romantische gevoelens en levendige, groteske schetsen "uit het leven gegrepen".

Anna Dudina (sopraan)
Vera Okhotnikova (piano)
Mstislav Pentkowsky (regisseur)